Duela gutxi bezala, orain beste zuberotar batek jaso du Frantziar estatuaren aitortza: Ruben Gomezek. 16 urterekin Paubeko SSPPO taldean espeleologian hasia, bere urte gehienak Larrako esplorazioari eman dizkio, Basabürüko Lezentzat taldean eta ARSIP elkartean. Spéléo Secours Français taldearen sortzaile eta arduradun nagusietako bat ere bada, eta txoritxo batek esan digunez, baita Gordexolako (Bizkaia) Povedako markesa ere (nahiz eta, bere idea ezkertiarrak direla eta, ez duen sekula noblezia titulu hori erabili nahi izan). Ados Ruben. Baina orain Meritu Nazionalaren Ordeneko Zaldun izendatu zaituzte, eta ezingo diogu inori ezkutatu! Domina ematearen zeremonia Liginaga-Astüe herrian egin da (Ruben bertako alkatea baita), lagun, agintari eta espeleologo askoren aitzinean. Zorionak!
Lurpeko uren kutsadura ekiditeko pausuak Europako Parlamentuan
Europako Speleo Federazioko lagunek Bruselatik datorren albiste garrantzitsu hau helarazi digute, gure karsten kontserbazioaren alde erabili ahal izango dugun tresna.
ESFeko zenbait espeleologo European Environmental Bureau delako erakunde kontserbazionistaren barruan daude, zeina Europako Parlamentuan aholkulari bezala aritzen den. Testuinguru horretan, lurpeko uren kutsadurari dagokion aldaketa berri eta positiboak izan dira duela egun gutxi. Irailaren 12an, hain zuzen ere, Europako Parlamentuak lurpeko uren kutsatzea jaisteko araudi berria onartu du, besteak beste:
- Europar Batasun osorako balio duten gehienezko maila berriak onartu ditu. Bertan hainbat kutsatzaile berri sartu dira, besteak beste 24 fluorokarburo mota, pestizida berriak eta, historian lehen aldiz, farmakoak.
- Lurpeko uren Behaketa Egitura berria onartu du.
- Europako Batzordeak kontserbazioa zailduko zuten zenbait proposamen egin zituen, hala nola gainazaleko uren kutsaduraren jarraipena murriztea, eta lehentasunezko substantzia arriskutsuak desklasifikatzeko 20 urteko epea ezabatzea. Parlamentuak biak atzera bota ditu.
Honenbestez, Europar Batasuneko Parlamentuak uraren kutsadurari aurre egiteko borondate sendoa berretsi du. Are, lurpeko urei ezarri zaien atalasea (azaleko urei baino 10 aldiz baxuagoa) gure aldeko keinu indartsua da. Orain begirada guztiak EBko Kontseiluan daude, negoziazioak hasi ahal izateko.
Esteka honetan, European Environmental Bureau erakundearen Uraren Lan Taldearen adierazpena irakur dezakezue auzi honi buruz: https://eeb.org/clear-message-from-parliament-we-must-tackle-water-pollution/
Alkerdi-Berroberria (Urdazubi): hitzaldia eta bisita gidatua
Nafarroatik bidali digute albistea: Europako Ondarearen Jardunaldien baitan, Urdazubiko Alkerdi-Berroberria gune karstikoan ikerketak berrabiatu diren honetan, dibulgazio jardunaldi interesgarria antolatu da irailaren 30rako. Izena eman behar da info@cuevasurdax.com helbide elektronikoan. Eskerrikasko informazioarengatik!
Karaitza 30 (2022)
Pozik aurkezten dizuegu Karaitza aldizkariaren 30. zenbakia. Gogoan dugu lehenengoa (1992), Euskal Espeleologoen Elkargoak dibulgaziozko ibilbide honi ekin zionekoa, Venezuelara 1991n Mesa Turiken karst tropikalera egindako espedizioari buruzko monografiko bat argitaratuz. Ilusioa eta konstantzia izan dira, zalantzarik gabe, horrelako argitalpen baten oinarri sendoak, formatu inprimatu bat mantentzeko premisa eta esentziarekin. Egia esan, Karaitza faszikulu txikiak dira, etengabe eboluzionatzen ari den euskal espeleologiaren errealitatea sintetizatzen eta ikusarazten dutenak.
2022ak artikulu interesgarriak bistaratu dizkigu. Hasteko, Zarama taldeko lagunen testu erakargarri bat dakarkizuegu, Arabako Gorobel mendilerroko Eskutxiko haitzulo eskegiari buruzkoa. Ondoren, Basaurako (Lokitz mendilerroa, Nafarroa) kobaren eraketari buruzko geologia lan sakona izango duzue irakurgai, Lizarrako Espeleologia Taldeko hainbat kideren eskutik. Jarraian, aurreko udan EEEk elkarren segidako Larrako hamabigarren espedizioaren emaitza garrantzitsuak jasotzen dituen testuarekin gatozkizue. Geografiaren beste muturrean, aldiz, Karrantzako haranetik (Bizkaia), Oñatiko AMET eta Barakaldoko G.E. Esparta taldeetako kideek bertan eginiko azken esplorazioak eta aurkikuntzak azalduko dizkigute, bi barrunbe garrantzitsu lotzea ahalbidetu diena: Torca del Cueto Cárabo eta Mina Esperanza. Amaitzeko, Bilboko GAES taldeak paleokarstari buruzko artikulu sendo bat deskribatzen digu, Gorbeiako mendiguneko isurialde mediterraneoko bi azpiunitateren ingurukoa.
UEVren helburuak espeleologoak eta karstaren azterketan eta babesean interesa duten gainerako pertsonak bertan integratzea eta euskal espeleologia talde guztien koordinazioa ahalik eta gehien ahalbidetzea dira, bai euren jarduerei dagokienez, bai duten informazioari dagokionez. Hori dela eta, pozten gara Euskal Herriko karstaren azterketan nekaezin lan egiten duten 17 talderen jarduerak eskaini ahal izateaz.
Lerro editoriala mantenduz, betiko atalak izango dituzue ikusgai: elkarrizketak, Euskal Herrian egindako azken esplorazioak, hainbat batzorderen jarduerak, istripuak-jarduerak 2022 eta albistegia. Aurten, zoritxarrez, hainbat espeleologok utzi gaituzte. Horien artean, Isaac Santestebanen heriotzaren berria iritsi zaigu, zalantzarik gabe Nafarroako espeleologiaren erreferentzia izan dena, eta Nafarroako Katalogo Espeleologikoaren aitzindaria, besteak beste. Karaitzatik eta denon artean osotzen dugun komunitatetik maitasunez gogoratuko ditugu haiek guztiak, lurazpiko mundua maite eta pasioz bizi izan zuten pertsona gisa.
Karaitzaren 30. zenbaki hau interesgarria izango zaizuelakoan, irakurketarekin goza dezazuela espero dugu.
PDFa hemen deskarga dezakezue.
Tenemos la satisfacción de presentaros el número 30 de la revista Karaitza. En el recuerdo queda el n⁰ 1 (1992) donde la Unión de Espeleólogos Vascos inició esta andadura divulgativa con la publicación de un monográfico sobre la expedición realizada en Venezuela-1991, al karst tropical de Mesa Turik. La ilusión y constancia han sido sin duda ninguna los pilares que han guiado una publicación de estas características, con la premisa y esencia de mantener un formato impreso. En realidad Karaitza son pequeños fascículos que sintetizan y dan visibilidad a la realidad de una espeleología vasca en continua evolución.
2022 expone interesantes artículos, comenzando con un atractivo texto de los çolegas del grupo Zarama sobre la espectacular cueva colgada de Eskutxi en Sierra Salvada, Álava. Continúa con un profundo trabajo de geología sobre la formación de la cueva de Basaura (Sierra de Lokitz, Navarra), de la mano de varios miembros del Grupo de Espeleología Estella. Seguidamente se presenta un nuevo texto donde se recogen los importantes resultados de la duodécima expedición consecutiva Larra-22, celebrada el pasado verano y organizada por la UEV. En el extremo geográfico opuesto y desde el valle de Karrantza (Bizkaia), miembros de los grupos AMET de Oñati y G.E. Esparta de Barakaldo nos detallan las últimas exploraciones y descubrimientos con la conexión de dos importantes cavidades como son la Torca del Cueto Cárabo y Mina Esperanza. Para finalizar y desde el grupo GAES de Bilbao se describe un sólido artículo sobre el paleokarst en dos subunidades de la vertiente mediterránea en el macizo de Gorbea.
Siguiendo los fines de la UEV de integrar en ella a espeleólogos/ as y demás personas interesadas en el estudio y protección del karst y la de posibilitar al máximo la coordinación de todos los grupos vascos de espeleología, tanto en lo que se refiere a sus actividades como a la información que posean, nos alegramos de poder ofrecer las actividades de 17 grupos que trabajan incansablemente en el estudio del karst de Euskal Herria.
Manteniendo la línea editorial se detallan los habituales apartados de entrevistas, últimas exploraciones en Euskal Herria, actividades de las diversas comisiones, accidentes-incidentes 2022 y el noticiario. Este año tristemente han sido varios los espeleólogos que nos han dejado. La noticia del fallecimiento de Isaac Santesteban, referencia sin duda de la espeleología navarra, fue entre otras facetas el precursor del Catálogo Espeleológico de Navarra. Desde Karaitza y toda la comunidad que formamos recordaremos con cariño a todos ellos como grandes apasionados y amantes del mundo subterráneo.
Deseando que este número 30 de Karaitza sea de vuestro interés y disfrutéis con la lectura.
Sara kobaren garbiketa (Arrasate – Mondragón)
Garbiketa hau Euskal Espeleologia Elkargoak (EEE) eta Besaide Mendizale Elkarteak, TAKOMANO taldearekin batera eta Arrasateko Udaleko Ingurumen Sailaren laguntza ekonomiko eta logistikoarekin egin da. Garbitu den haitzuloa Sara koba izan da. Haitzulo edo minazulo hau Arrasate udalerriko Saratsagazar zonaldean kokatua dago.
Egindako lanak haitzulo honetako biodibertsitatea eta meatze-barrutiaren kalitatea berreskuratzea helburu eduki dute.
Garbiketan, TAKOMANO taldeaz gain, EEEko boluntarioen beste talde batzuek ere parte hartu dute; Aloña Mendi Espeleologia Taldea (AMET), Burumendi Espeleologia Taldea, GAES Taldea Felix Ugarte Elkartea eta Satorrak taldea. Guztira 40 boluntariok parte hartu dute. Horietatik 23 espeleologo eta 17 Besaide Mendizale Elkartekoak izan dira.
Espeleologo eta Besaideko boluntarioen elkartzeko lekua Meatzerrekako elkarte gastronomikoa izan da. Hemendik, jendea haitzuloraino oinez igo da. Bertan, parte-hartzaileak lan taldetan banatu dira eta bakoitzari bere “norbera babesteko ekipamendua” (NBE) banatu zaio.
Boluntarioak 4 taldetan banatu dira. Batetik, zaborra jaso duen taldea, beste bat espeleolaguntzako teknikak erabiliz zaborra atera du, hurrengoak zabor poltsa hartu eta karretilarekin atoia zegoen lekura eraman du eta azkenak kotxearekin zaborra puntu garbira eraman du.
Espeleologoek aurreko egunean jarritako sokak kontrolatu dituzte eta Besaideko boluntarioek zaborra kanporatzen aritu dira.
Batutako hondakinen artean denetarik aurkitu dugu: 5 xafla-bidoi, aulkiak, berogailuak, plastikozko bidoiak eta kutxak, gomak, etb.
Guztira 1.365kg hondakin atera dugu, 1.120 kg txatarra eta 245 kg errefusa.
Goizeko 9:00etan ekin diogu lanari, eta arratsaldeko 14:00etan bukatu. Denok espero genuen momentua ere ez zen falta izan: ogitarteko gozo batzuk Meatz-erreka elkartean.
Astelehenean bertan, Debagoieneko mankomunitatearen laguntzarekin, puntu garbia desinstalatu egin dute, eta edukiontziak zabortegira eraman.
Eskerrak eman nahi dizkiegu Arrasateko Udalari eta EEEko, Takomanoko eta Besaide Mendizale Elkarteko boluntarioei. Era berean, gure eskerrik beroena lursailaren jabeei, garbiketa egiteko aukera ematearren.
Egun horretako irudi gehiago.
****
LIMPIEZA DE SARA KOBA (ARRASATE)
La UEV-EEE (Unión de Espeleólogos Vascos), Besaide Mendizale Elkartea junto con el grupo espeleológico TAKOMANO y la colaboración y financiación del Departamento de Medio Ambiente del Ayuntamiento de Arrasate-Mondragón, una vez más, han llevado a cabo la limpieza de una cavidad. La cavidad a limpiar ha sido Sara koba. Esta cueva/mina se encuentra en la zona de Saratsagazar del municipio de Arrasate-Mondragón.
La actuación pretende recuperar elementos claves de la biodiversidad y cultura que habita en las cuevas y minas y el coto-minero del entorno de Udalaitz.
En la limpieza, han participado, además del grupo TAKOMANO, voluntarios de la UEV-EEE de los grupos; Aloña Mendi Espeleologia Taldea (AMET), Burumendi Espeleologia Taldea, Felix Ugarte Elkartea, GAES y el grupo Satorrak . La participación ha sumado un total de 40 personas voluntarias, de éstas 23 espeleólogas y espeleólogos y 17 socias y socios del Besaide Mendizale Elkartea.
El punto de reunión de todos los participantes ha sido la Sociedad de Meatzerreka. Desde aquí, la gente ha ido andando hasta la entrada de la cavidad, donde se ha llevado a cabo la distribución de los grupos de trabajo y el reparto de los EPIs para proteger a las personas voluntarias.
La gente se ha dividido en 4 grupos, uno para retirar los residuos de dentro de la cavidad, otro para extraerlos en sacas mediante técnicas de espeleosocorro, otro para bajar los residuos hasta la pista más cercana y el último se encargaba de trasladar los residuos al punto limpio situado cerca de la carretera.
Parte del equipo de espeleólogos se ha encargado de controlar la instalación llevada a cabo el día anterior para extraer las sacas con residuos mientras los voluntarios y voluntarias del Besaide recogían los residuos y los transportaban hasta el punto limpio.
Entre la basura recogida se han encontrado 5 bidones de chapa, sillas, calentadores, bidones de plástico, cajas de plástico, gomas, etc.
En total se han recogido 1.365 kg de residuos, repartidos en 1.120 kg de chatarra y 245 kg de fracción resto.
La actividad ha dado inicio a las 9:00 de la mañana y ha terminado a las 14:00 de la tarde. Tras la actividad se ha disfrutado de un merecido descanso y comida en la Sociedad de Meatz-erreka.
El mismo lunes, con la colaboración de la Mancomunidad del Alto Deba, el punto limpio ha sido desinstalado y los contenedores transportados al vertedero.
Agradecemos la ayuda prestada por todos los voluntarios y voluntarias participantes en la actividad de la UEV-EEE, así como del TAKOMANO, también damos las gracias al Ayuntamiento de Mondragón y a todos los voluntarios y voluntarias del Besaide Mendizale Elkartea. Del mismo modo, agradecer a los dueños de los terrenos por permitir utilizarlos durante la limpieza.
Carlos Galán
Aranzadi Zientzia Elkartearen bidez jakin dugunez, haien Espeleologia Sailaren zuzendari Carlos Galan zendu berri da. Hemen duzue haien webgunean argitaratutako mezua.
Karburoaren azetileno-gasa amaitzen denean, kobaren esplorazioa amaitutzat eman dezakegu. Orduan iluntasuna erabatekoa da. Ez da ezer entzuten, isiltasunak gainez egiten digu.
Horrela, Carlos Galán gure Elkarteko Espeleologia Saileko zuzendariaren heriotza deitoratu dezakegu. Astebete lehenago, naturak eskaintzen duen agertokirik apartekoenean, hala nola kobazuloetan eta leizeetan, talde-lana ezaugarri duten landa-jardueretako batzuetan aktiboki parte hartzen zuen.
Eta, egia esan, bere baitan naturarik delikatuena eta, aldi berean, latzena da nagusi, etengabeko sorpresaz esplorazio bakoitzean eta urrats bakoitzean. Ia inork ezin du imajinatu zer esan nahi duen galeria berri bat aurkitzeak eta sakonera bertikalean jaisteak.
Carlosek karstaren ikerketak bultzatu zituen, aintzat hartzeko moduko konstantzia eta sendotasun fisiko batez. Baina orain, bere bizitza, argitzen zion argia bezala, akitu egin zen abentura honen amaieraz erabat jabeturik. Horregatik da garrantzitsua antolatu zuen bioespeleologia-bildumari eskainitako azken mezua, Aranzadi Zientzia Elkartearen ondare garrantzitsuenetako bat.
Hidrogeologiaren eta lurpeko morfologiaren arloan ere lan ugari argitaratu zituen. Egia esan, bizitza osoa eman zuen jarduera horretan, eta, horregatik, espeleologoen hainbat belaunaldiri ere helarazi zizkien bere ezagutzak.
Noizbait, Fermin Leizaolak, Espeleologia Saileko beste aitzindarietako batek, esan zuen kobazulo bat arakatzean norberak bere bihotza entzun dezakeela. Zalantzarik gabe, gure lagun Carlos jabetu zen pribilegio horretaz bere bizitzaren amaierara arte, eta bere aztarna gure Gizartearen historian jasota geratu da, 75 urte bete ditugunean.
«Habitantes de la Oscuridad» liburuaren aurkezpena
230416: joan den ostiralean, hilak 14, «Habitantes de la Oscuridad» liburuaren aurkezpena antolatu genuen Oñatin, Euskal Espeleologoen Elkargoaren egoitzan. Iberiar Penintsula eta Balear Uharteetako harpeetako faunari buruzko idazlan hau azken urteetako argitalpen bioespeleologikorik garrantzitsuena da.
Liburua dibulgazio ikuspegitik idatzia dago, haitzuloetan bizi diren espezie talde bakoitzari atal bana eskainiz, eta ekologia, bilketa, azterketa metodologia etabar azalduz. Argitalpenak 700 orrialde ditu eta Alberto Sendra valentziarrak bultzatu du, beste hainbat bioespelologoren kolaborazioekin, bakoitzak bere espezialitatean. Liburuaren ale asko aldez aurretik saldu dira, eta orain autoreak herririk herri dabiltza ale horiek banatzen, eta gainontzekoak saltzen.
Ostiralekoan, hizlariak hauek izan ziren:
- Hilario Ubiedo de Oñate: Espainiako Espeleologia eta Arroila Konfederazioaren lehendakaria.
- Alberto Sendra Mocholí: egile nagusia eta argitalpenaren koordinatzailea.
- Carlos Enrique Prieto: GAESeko kidea, eta molusko, gasteropodo eta opilioiei buruzko atalaren idazlea.
- Enrique Beruete Azpilikueta: kolenboloei buruzko atalaren egilea.
- Iñigo Gómez de Segura: Ilunpe-Art argazkilari kolektiboaren izenean, zeinak argazkigintzari buruzko atala idatzi baitu.
Elkargo bezala, ohorea izan da argitalpenari gure bultzadatxoa ematea, eta eskerrak eman nahi dizkiegu liburua aldez aurretik erosiz babestu duten EEEko kide guztiei.
Josette Jimenezek Ohorezko Legioa jasoko du
Josette Jimenez zuberotarrak, Groupe Spéléologique Oloronais (GSO) taldeko kideak, Frantziako dominarik garrantzitsuena den Ohorezko Legioaren kondekorazioa jasoko du, sorosletzan gizarteari eginiko ekarpenaren errekonozimendu bezala. Ogibidez erizaina eta suhiltzailea, Spéléo Secours Français taldeko partaidea ere bada, Xiberoko Botza irratian emaniko elkarrizketa honetan azaldu duenez.
Robert Mauer
Robert Mauer zendu berri da. Herpetologista, Jura aldeko esplorazioetan aritu zen San Marti Harrira jin aurretik. 1954an etorri zen lehen aldiz, Marcel Loubensen gorpua ateratzeko operazioan; urte horretan bertan, errekan gorako bidean pixka bat esploratu ahal izan zuten, Salle de Navarren aurrera eginik 1º Tunel del Vientoraino. Hurrengo 6 urteetan leizea itxita egon ostean (mugen auzia) 1960 itzuli zen, VI Euskal Espeleologia Jardunaldietarako hain zuzen ere. Urte horretan, errekan gorako esplorazioetan jarraitu zuen, Santestebanek eta Arkautek gidatutako taldean, esplorazio terminusa Diaclasa Hidalgan ezarri zenean. Denak, Basabürüko Lezia eta bestelako sarrerak aurkitu aurreko garai heroikoetan, euskal espeleologiari ekarpen esanguratsuak eginez.
Montserrat Ubach eta La Verna harpeen senidetzea
2023ko urte honetan, Pirinioen mutur banatan ospakizunak izango dira, bi haitzuloren aurkikuntzaren urteurrenen kontura: bata Zuberoan (La Verna gela aurkitu zenetik 70 urte), eta bestea Lleidan (Montserrat Ubach leizea aurkitu zenetik 60 urte). Gainera, «Comissió per a la Protecció de l’avenc Montserrat Ubach» eta ARSIP erakundeek harpe hauek senidetzeko ekimena bultzatu dute, jarraian duzuen programaren bitartez.
- Argazki eta bideo lehiaketa.
- Bisita programatuak leizeari.
- Dokumental baten errodajea (Victor Ferrer).
- Eta maiatzaren 14ean:
- Txango geologikoa (Josep Mª Mata-Perelló)
- Ekitaldi nagusia (Solsonako Udala). Bertan ARSIPeko ordezkaritza batek parte hartuko du, eta «Nit de Sarawak» hitzaldi baten bidez Felix Ruiz de Arkaute oroituko dute.
Ospakizun programa zehatza oraindik argitara gabea bada ere, badakigu ekitaldi nagusia abuztuaren 13an izango dela, eta bertan egingo direla:
- Lepineux leizearen jeitsiera.
- La Vernara bisita.
- Ekitaldi nagusia Urdatx / Santa Grazin.
Ekitaldi guztietan «Comissió per a la Protecció de l’avenc Montserrat Ubach» taldearen ordezkaritza batek parte hartuko du.
Haitzulo bien arteko lotura honekin, Pirinio osoko espeleologoon arteko senidetasuna indartu dadila!
